АЛМАТЫДА ҚОҢЫР АЮ АПТАЛЫҒЫ БАСТАЛДЫ

Кеше Іле – Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағы саналатын Аюсай визит-орталығында Қоңыр аю апталығы басталды. Аталған іс-шараны ҚР БҒМ ҒК Зоология институты мен Іле Алатауы ұлттық паркі және Аюсай визит-орталығы бірлесіп, осы аумақты мекен еткен Тянь-Шань қоңыр аюының ұйқыдан ояну мезгіліне орай ұйымдастырып отыр.
БАҚ өкілдеріне арналған баспасөз мәслихатында ҚР БҒМ ҒК Зоология институты териология зертханасының ғылыми қызметкері, Халықаралық аюлар жөніндегі мамандар ассоциациясының (IBA) мүшесі, экология магистрі Санжар Қаңтарбаев, «Мың көз» соқпағы визуалдық тұжырымдамасының авторы, танымал суретші Санжар Жұбанов, Іле Аталауы МҰТП ғылыми-зерттеу жұмыстары және тау агробио әртүрлілігі бөлімінің бастығы Салтанат Усербаева мен аталмыш мекеменің ғылыми қызметкері Тұңғыш Жапарқұлов және т.б. мамандар сөз алып, жан-жақты толыққанды ақпаратпен бөлісті.

«Тянь-Шань қоңыр аюы Іле Алатауының әр жерінде таралған. Аюсай шатқалында аталған жыртқыштардың іздерін және басқа да нышандарын 2010 жылдан бастап әрбір мезгіл сайын тауып, тіркейміз. Орталық қызметкерлері Зоология институтының ұсынысымен шатқалда демалатын адамдарға түсіндіру жұмыстарын жүргіземіз. Аю – адам үшін өте қауіпті. Мүмкіндігінше аюдан қашып жүру керек. Кездейсоқ кездесе қалса ашулы аюдан тек қарудың көмегімен құтылуға болады. Сондықтан жабайы жануарды іздеуге аттанбас үшін жан-жақты ақпарат алып, арнайы дайындалған дәрістен өткен дұрыс» дейді ҚР БҒМ ҒК Зоология институтының териология бөлімінің ғылыми қызметкері Санжар Қаңтарбаев.
Ал, Іле Аталауы МҰТП ғылыми-зерттеу жұмыстары және тау агробио әртүрлілігі бөлімінің ғылыми қызметкері Тұңғыш Жапарқұловтың айтуынша, жаңбырдан кейін тауға көтерілгенде жол лайланып жататындықтан іздері анық түсетін көрінеді.

«Күз мезгілінде аю белсенді келеді. Ұйқыға кету үшін жеткілікті май жинау маңызды. Сондықтан да алма, долана өсетін тоғайлар мен таңқурайы көп алқапта көп кездеседі. Бұталардың арасында уақытша пайдаланатын жатақтары болады. Жеміс піскен уақытта аю көптеп қи (экскремент) тастайды. Қиды бақылау барысында долана, алма сияқты жемістің дәндері өте көп болады. Орманның табиғи түлеуіне септігін тигізеді. Олар Сиверс алмасының, кәдімгі өріктің табиғи таралуының тікелей көрсеткіші. Сонымен қатар орман жеміс ағаштарының жас бұтақтарын жеміс алам деп сындырып тастап, орман шаруашылығына аздап болсын зиян тигізеді. Ұлттық парк аумағында үй жануарларына шауып, шаруашылыққа тигізер зияны да бар» дейді Тұңғыш Жапарқұлов.

Ғалымдардың зерттеуі бойынша, бүгінгі таңда аталған аймақта шамамен 75 қоңыр аю тіршілік етеді. Ақ тырнақты аю ретінде танымал Тянь-Шань қоңыр аюы Қазақстанның Қызыл кітабына енген. Соңғы жылдары отандық зоологтар мен табиғатты қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекторларының арқасында қоңыр аюдың Іле Алатауы тауларындағы танымалдығы артқан.
Айта кетсек, 15-21 наурыз аралығында Алматыда Тянь-Шань қоңыр аюының апталығы өтеді. Апталық аясында мектеп оқушылары мен жоғары оқу орны студенттеріне, орталық қонақтарына тегін дәріс өткізіліп, экскурсия ұйымдастырылады.

Ержан ТОҚТАР